Simone weil wachten op god

Frits de Lange

Mijn relatie met Simone Weil ( – ) begon midden jaren tachtig van de vorige eeuw, toen ik predikant werd van de Nederlandse gemeente in Parijs. Ik weet nog het moment waarop de vonk oversloeg: ik had bij boekhandel Joseph Gibert een tweedehands pocketje van haar op de kop getikt, Attente de Dieu, en begon in de metro op weg naar huis te lezen. Ik was meteen verkocht. Wat een mooi Frans schreef ze ook, zo cartesiaans helder en transparant. Op dezelfde manier was ik tien jaar daarvoor in het boemeltje van Zwolle naar Kampen in het pocketje met de gevangenisbrieven van Dietrich Bonhoeffer begonnen, het begin van een academisch avontuur.

Intens van de wereld houden

Ik kende haar naam, dat wel. Simone Weil speelde immers een bescheiden rol in de theologie van de secularisatie en de God-is-dood-theologie, die toen hoogtij vierde en waartoe ik me aangetrokken voelde. Wachten op God werd losjes geassocieerd met Samuel Beckett’s theaterstuk Wachten op Godot, en samen gelezen met titels als Godsverduistering van Martin Buber. God werd in de zich ontkerkelijkende cultuur vanaf de jaren zestig niet langer ervaren als vanzelfsprekend aanwezig. Bij Simone Weil is aandachtig wachten (attente/attention) de enige relatie die je met God kunt hebben. Zij

Frits de Lange, auteur van In alles tot het uiterste, kan er niet omheen dat zijn geliefde onderzoeksobject een excentrieke figuur was. Een korte opsomming van het opmerkelijke gedrag dat de Franse filosoof Simone Weil () al op jeugdige leeftijd vertoonde, maakt meteen nieuwsgierig. ‘Simone Weil – dat is het kleutertje dat een cadeau ontvangt en zegt: “Ik hou niet van luxe”; het vijfjarige meisje dat in weigert om nog langer suikerklontjes te eten en ze naar het front wil sturen; het tienjarige kind, dochter van een welgesteld arts, dat zich bij een stoet demonstrerende werkloze arbeiders voegt.’

De werkelijkheid toont zich in het geluk én het leed dat ze ons bezorgt

Edelmoedige opwellingen zie je vaker bij kinderen, maar bij Weil waren het geen bevliegingen, zoals in haar volwassen leven bleek. Als filosofielerares wilde ze niet meer verdienen dan op het niveau van een werkloosheidsuitkering en ’s winters stookte ze haar kamer niet warm, omdat een werkloze dat ook niet kon. Om zware arbeidsomstandigheden aan den lijve te ervaren werkte ze een jaar lang in fabrieken van onder meer Renault, wat haar zwakke constitutie sloopte. Na het uitbreken van de Spaanse Burgeroorlog liet ze het niet bij morele steun voor de linkse republikeinen, maar mengde zich persoonlijk in

‘Simone Weil is een denker als een komeet,’ zegt theoloog en ethicus Frits de Lange. ‘Wie een poosje met haar omgaat, komt er niet zonder kleerscheuren vanaf. Maar je wordt er een beter mens van. Weil houdt niet van compromissen en streeft op een radicale manier naar het goede.’

De Franse filosoof en mysticus Simone Weil () had een kort maar turbulent leven. Na haar studie filosofie wordt ze docent, maar ze wil graag voelen hoe het is om arbeider te zijn. Daarom neemt ze onbetaald verlof en werkt in verschillende fabrieken. Ze vecht later mee in de Spaanse Burgeroorlog en vlucht vanwege haar Joodse afkomst in de jaren veertig naar de Verenigde Staten en vervolgens naar Londen. Ze sterft daar aan tuberculose, terwijl ze tot het laatst aan haar filosofische geschriften werkt. Haar werk wordt postuum uitgegeven.

Meer dan dertig jaar geleden schreef De Lange de biografie Totale beschikbaarheid over Weil. Een herziene versie van die biografie werd een compleet nieuw boek, dat onlangs uitkwam: In alles tot het uiterste. Een rode draad door het leven van Weil is haar empathie voor het lijden dat overal ter wereld plaatsvindt, vertelt De Lange. Haar tijdgenoot Simone de Beauvoir schreef dat Weils hart in staat was om door het hele universum heen te kloppen.

Waarom was h

Een utopische stip op de horizon

In een interview met de Royal Swedish Opera vertelde de Finse componiste Kaija Saariaho dat ze haar opera La passion de Simone, uit , als haar ‘belangrijkste werk’ en zelfs haar ‘testament’ beschouwt. Het werk volgt het leven van de Franse filosofe en activiste Simone Weil als een contemporaine Via dolorosa. In samenspraak met Amin Maalouf, die het libretto schreef, worden in vijftien kruiswegstaties de hoogte- en dieptepunten van Weils leven tot aan haar vroege dood op jarige leeftijd in Londen in scène gezet.

Saariaho is met name gefascineerd door de manier waarop Weil filosofie aan politieke actie verbond, ‘iets wat we juist vandaag opnieuw moeten leren’. Wie was deze Frans-joodse filosofe, over wie Simone de Beauvoir ooit opmerkte ‘dat ze jaloers was op dit hart dat voor het hele universum wist te kloppen’.

Simone Weil, de ‘rode maagd’ van Frankrijk, politieke martelares en filosofische mystica, werd in in Parijs in welgestelde, joodse kringen geboren. Op tienjarige leeftijd benoemde ze zichzelf tot ‘bolsjewiek’; ze sloot zich aan bij de arbeidersbeweging, liep mee in demonstraties en schreef op de middelbare school haar eerste politieke pamfletten. Daarna studeerde ze filosofie en publiceerde haar eerste artikelen over met name

Wim Berkelaar

Simone Weil is een legendarische naam in de Franse filosofie. De jong gestorven Weil () was altijd langs me heen gegaan en dus veerde ik op toen ik ontdekte dat de begaafde theoloog en ethicus Frits de Lange een boek over haar had geschreven: In alles tot het uiterste. Leven en denken van Simone Weil. Het blijkt een compleet herziene uitgave van een boek dat hij in al had geschreven en dat ook toen al van een veelzeggende titel werd voorzien: Totale beschikbaarheid. Dat boek was me destijds geheel ontgaan, zoals dus de hele figuur Weil. Gezien de kwaliteiten van Frits de Lange koesterde ik verwachtingen van In alles tot het uiterste. En die zijn uitgekomen: wat een goed toegankelijk boek schreef hij over deze filosofe. De Lange is naar eigen zeggen zijn leven lang gefascineerd door Weil. Wat hij in haar ziet is mij na lezing van zijn voortreffelijke boek evenwel een raadsel: wat een dweepzieke, ondoorgrondelijke geheimtaal bezigde deze zoekende filosofe die veel meer kost voor psychologen is dan een serieus te nemen denker.

Eerst even een omtrekkende beweging: in verscheen een studie over het werk van Willem Frederik Hermans onder de titel Eenheid en versplintering van het ik. Een onderzoek naar thema&#;s, motieven en vormen in verband m