Karl popper tolerantie
De armoede van het historicisme
De methode van de wetenschap volgens Karl Popper
John Auping S.J.
Het Spectrum heeft onlangs een boek van Popper - De armoede van het historicisme (, aula no. , pp.) - en een biografie over hem - B. Magee, Popper (aula, no. , blz.) - laten verschijnen, wat een goede aanleiding vormt de wetenschapsfilosofische opvattingen van Sir Karl Popper bij de lezer te introduceren.
Popper werd in in Wenen geboren. In zijn studententijd verdiepte hij zich in het marxisme en het logisch positivisme. Zijn eerste publikatie, verschenen in onder de titel Logik der Forschung en in als Logic of Scientific Discovery, bevat een kritiek op het logisch positivisme (waarover straks meer). In , toen Popper de Anschluss van Oostenrijk voorzag en voorzegde, week hij tijdig uit naar het buitenland, waar hij filosofie doceerde en Grieks studeerde om de Griekse filosofen te kunnen lezen. In verscheen zijn kritiek op de historicistische filosofieën van met name Plato, Hegel en Marx, onder de titel The Open Society and Its Enemies, waarvan de vertaling in bij Kroonder in Bussum verscheen onder de titel De Open Samenleving en haar Vijanden (2 delen). In kwam Popper naar Engeland, waar hij hoogleraar werd in de logica en de wetenschapsmethode aan
Artikelen
Auteurs
Trefwoorden:
History of sociology, Intellectual history, Popper, Karl Raimund, Vienna, Austria, Karl, life/workSamenvatting
Karl Popper's Vienna. The Intellectual and Political Roots of Critical Rationalism. Karl Popper, who grew up in the intellectual atmosphere of the wealthy bourgeoisie of Vienna, Austria, was influenced by Albert Einsten's relativity theory as well as Marxism. However, after spurning militant communism in , he joined the Austrian Monists and participated in the socialist school reform movement. Popper opposed modernism in general, and remained conservative in music and art, but Edward Hanslick's objectivist approach to music affected Popper's philosophy and led to his theory of the three worlds. Additionally, Popper's falsificationist methodology was influenced by the therapeutic nihilism once dominating the Vienna Medical School. As a student of the Gestalt psychologist Karl Buhler and a member of the Gomperz Circle, his opposition to logical positivism represented a successful articulation of contemporary criticism. In contrast to the empirical inductionists of the Vienna Circle, he opted for deductivist theorDe Oostenrijks-Britse filosoof Karl Popper () geldt als een van de grootste denkers over wetenschapsfilosofie uit de moderne geschiedenis. Hij staat bekend als de bedenker van wat hij zelf noemde het &#;kritisch rationalisme&#;, een soort filosofie die een middenweg vormde tussen het standaard rationalisme en het klassieke empirisme. Wat is precies de kern van het gedachtegoed van Karl Popper? En welke bijdrage heeft hij geleverd aan het wetenschappelijk-filosofische denken in de twintigste eeuw?
Karl Popper heeft als wetenschapsfilosoof vooral naam gemaakt doordat hij krachtige bezwaren inbracht tegen het in zijn tijd dominante logisch positivisme en tegen empirische waarheidsclaims. Hiervoor bedacht Popper een falsifieerbaarheidscriterium, met als focus de vorm en niet zozeer de inhoud van waarheidsclaims, dat verscheen in zijn hoofdwerk Logik der Forschung uit Naast deze wetenschappelijke input heeft Popper zich ook als politiek filosoof onderscheiden. Net als bijvoorbeeld Hannah Arendt verhief hij zijn stem tegen het totalitarisme en maakte hij zich hard voor de waarden en normen van de liberale democratie.
Jeugd, opleiding en promotie van Karl Popper
Propagandist van de twijfel
Over de Weense filosoof Ludwig Wittgenstein zijn bekende en smeuïge biografieën verschenen; hij duikt op in talloze romans, een toneelstuk en zelfs gedichten, en leende zijn naam aan een popgroep. Die eer is nooit te beurt gevallen aan Wittgensteins dertien jaar jongere, eveneens in Wenen opgegroeide collega en rivaal Karl Popper. Daarvoor was diens persoonlijkheid te gewoon, te saai. Achter Poppers werk gaat geen geheim leven of een onverwacht veelzijdig mens schuil, zo concluderen zijn biografen eensgezind. Niet voor niets schreef Popper, mede namens zijn vrouw Hennie, in aan vrienden: «Er is niets te vertellen over ons privé-leven, want zoiets hebben wij niet.» De man die een revolutie teweegbracht in de wetenschapsfilosofie had een rimpelloos leven, zowel academisch als in zijn huwelijk.
Karl Popper werkte onophoudelijk. Zelfs vrienden kregen hem slechts met moeite te spreken. Hij onthield zich van tabak, alcohol en wellicht zelfs van seks. Dat laatste suggereert Malachi Hacohen in de meest recent verschenen biografie The Formative Years, (Cambridge University Press). Het vermoeden wordt niet alleen gevoed door zijn levenslange kinderloosheid, maar ook door een ongepubliceerde schets voor Poppers autobiografie, waarin de geleerde hoog opgeef
Over Popper en de zin van de geschiedenis
De socioloog Ralf Dahrendorf citeerde enige tijd geleden in een lezing een uitspraak van Karl Popper over de zin van de geschiedenis: Die Geschichte hat keinen Sinn &#; wir können ihr einen Sinn geben. Er valt, volgens Popper, geen algemene zin te ontdekken in het verleden. Bepalend voor wat je ziet is de gezichtshoek van waaruit je kijkt. Zichtbaar is als het ware datgene waar je zoeklicht op is gericht. Dahrendorf verbond deze zienswijze met de rode draad in zijn eigen levensgeschiedenis zoals hij die zag. Een ander zou wellicht een andere rode draad kunnen ontwaren.
Dat uitgerekend Popper verantwoordelijk is voor deze kijk op de geschiedenis verbaast enigszins. Hij is lange tijd de grote denker geweest van het kritisch-rationalisme achter de methodologie van de empirische wetenschapsbeoefening. Daarin gaat het wel degelijk om het achterhalen van ware kennis. Weliswaar ‘voorlopig waar’ want wetenschap voltrekt zich in een steeds maar voortgaand proces van ‘beter weten’. Een perfectionistische visie. Stukje voor stukje (volgens de werkwijze van ‘piecemeal engeneering’) wordt zo de empirische werkelijkheid in kaart gebracht. Een voortdurend proces van toetsing aan bepaalde theorieën. Vereenvoudigd voorgesteld als in de me