Peelen biografie kuitert
Harry Kuitert verdient een toegankelijker biografie
Harry Kuitert is ongetwijfeld een van de belangrijkste naoorlogse gereformeerde theologen van Nederland. En een van de meest omstreden. Vandaag verschijnt een lijvige biografie over hem: &#;Spreken over boven&#;.
De biografie is grotendeels van de hand van godsdienstsocioloog en journalist Gert Peelen. Maar helaas overleed hij voordat het boek af was. Petra Pronk maakte het werk af. Het is een dik boek geworden. Nu valt er over Kuitert, inmiddels 92 jaar, heel wat te vertellen. Geboren in als jongen in een Fries gereformeerd gezin tot hoogleraar ethiek aan de VU in en uiteindelijk de theoloog die God vaarwel zegt.
God als mensenwerk
Die ontwikkeling in Kuiterts denken staat al aangekondigd in zijn dissertatie uit ‘Elk menselijk spreken is menselijk, ook het menselijk spreken over God’, schrijft hij daarin. Later samengevat in de oneliner: ‘Alle spreken over boven komt van beneden, ook de uitspraak dat iets van boven komt.’ Ergens anders samengevat als: ‘Eerst waren er mensen, toen goden en toen pas God.’ Oftewel God is een bedenksel van de mens.
Al in zijn jeugd toen hij vanwege de Tweede Wereldoorlog ondergedoken zat, debatteerde hij met zijn ouders per brief over geloofskwesties. Zijn leven lang is Kuitert het debat b
Als wetenschapper een agnost, daarbuiten een gelovige
Op de dag voor zijn overlijden had Gert Peelen nog de laptop opengeklapt om een punt te zetten achter het eerste manuscript van zijn biografie van de vrijzinnige theoloog Harry Kuitert, de door hem zo bewonderde hoogleraar theologie en ethiek aan de VU. Dat moment werd opgeluisterd met livemuziek van Henk Hofstede, de zanger en gitarist van de band The Nits.
Peelen heeft dertien jaar gedaan over de biografie. Van die dertien jaar leed hij negen jaar aan kanker, waardoor het schrijven alleen tussen de behandelingen door mogelijk was. Gert J. Peelen, schrijver, hoofdredacteur, dichter en twintig jaar recensent van de boekenbijlage van de Volkskrant, overleed op 26 oktober.
Hij was de derde zoon van de eigenaar van een clichéfabriek in Den Haag. De oudste zoon Jan zou die fabriek overnemen, zoon Fred zou de wereld rondreizen en hotelier worden in New York. Gert werd de intellectueel van de familie. Vanwege zijn gereformeerde opvoeding ging hij aan de Vrije Universiteit in Amsterdam studeren. Hij koos voor sociologie en communicatiewetenschappen. Daarna zou hij enige tijd godsdienstsociologie aan de Theologische Faculteit van de Leidse Universiteit doceren. Uiteindelijk werd hij de hoofdredacteur van VU Magazine (nu WCS -
Boekbesprekingen
¶ Margriet Fokken en Barbara Henkes, Sporen van het slavernijverleden in Groningen. Gids voor Stad en Ommeland. Uitgeverij Passage, Groningen , pp. isbn 90 9. €15,
De verwevenheid van de Nederlandse geschiedenis met de slavernij heeft in de afgelopen jaren meer aandacht van historici getrokken dan voorheen. Dat wordt tijd, want het betreft een fenomeen waar grote aantallen mensen bij betrokken waren. De totale Nederlandse bijdrage aan de trans-Atlantische handel wordt geschat op tot slaaf gemaakte personen. Het merendeel van deze gedwongen migranten kwam uit Afrika, een relatief kleiner aantal uit Azië. De grootschaligheid van de slavernij wordt weerspiegeld in de tijdsduur. Nederlandse betrokkenheid bij zowel de handel als het plantagesysteem in West-Indië en Brazilië begon in de vroege zeventiende eeuw, en liep door tot de formele afschaffing van de slavernij in
Sinds staat in het Amsterdamse Oosterpark het door koningin Beatrix onthulde Nationaal Slavernijmonument. Er is bovendien een Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden en erfenis (NiNsee) actief. Onderzoek op dit terrein wordt verricht door autoriteiten als Catherine Hall (London) en Stephen Small (Amsterdam). Ondanks al deze inspanningen blijft het twijfelachtig hoeveel kennis van
Harry Kuitert () was een originele, moedige, hoogst intelligente theoloog. Hij was groot geworden binnen de door een autoritaire dogmatiek en een zeer strikt Schriftgezag beheerste gereformeerde zuil. Het streven naar vrijheid – naar het inzicht dat jijzelf de inhoud van je geloof bepaalt – zou dan ook het hoofdmotief van zijn intellectuele en spirituele ontwikkeling worden. Dat vereiste de afbraak van het dogmatische bouwwerk waarin hij zich aanvankelijk had thuis gevoeld. In boek na boek voerde hij deze destructieve arbeid met een onverbiddelijke rationaliteit uit.
De inspanning die dat vergde heeft zijn enorme denkkracht grotendeels opgeëist. Maar anders dan zo kon het niet en moest het niet, vond hij. Het was zijn manier om trouw te betonen aan de traditie en de gemeenschap waaruit hij was voortgekomen. Een tegendraadse manier. En bovendien: ‘Ik wist niet waar ik uit zou komen. Een zoektocht is pas een zoektocht als je niet weet waar het eindigt. Anders is het niet oprecht zoeken’ – aldus in een Trouw-interview ().
Twee momenten
In hetzelfde interview geeft hij twee momenten aan die zijn ontwikkeling markeerden. Na de watersnoodramp van preekte hij in het zwaar getroffen Haamstede. Zijn thema was ‘scheepken onder Jezus’ hoede’. Hele gezinnen waren in de watermassa verdw
Wim Berkelaar
In oktober schreef ik op deze website een artikel over de theoloog H. M. (&#;Harry&#;) Kuitert. Ik had me in zijn werk verdiept als opmaat naar een symposium dat op 24 november werd georganiseerd door de Vrije Universiteit, mijn werkgever. Kuitert was toen 92 jaar en zou het jaar daarop sterven. In zijn laatste levensjaar liet Kuitert delen van zijn archief overbrengen naar het Historisch Documentatiecentrum en na zijn dood kwam het hele archief over dankzij dochter Lisa. Dat archief is fascinerend omdat het de ontwikkelingsgang in het denken van Kuitert laat zien. Op de publicatie van ieder boek ontving hij brieven met zowel commentaar als bijval. En daarnaast bevat het archief tal van gedrukte stukken: krantenartikelen over en interviews met hem. Ze tonen dat Kuitert nog lang gelovig is gebleven en dat hij pas laat atheïst werd. Dit artikel is een licht bewerkte versie van een bijdrage die ik recent in een vriendenbundel publiceerde.
Op het symposium aan de VU in werd de biografie Spreken over boven gepresenteerd. Helaas niet door de biograaf zelf. Socioloog Gert J. Peelen (foto) was kort daarvoor gestorven. In zijn biografie wordt Kuitert omschreven als man uit één stuk, als theoloog in wiens werk geen breuk te signaleren valt. Al vanaf zijn proefsch