Joop schafthuizen

Gefantaseerde waarheid
Het late leven van Gerard Reve
Mariëlle Polman

Vorig jaar verschenen twee publicaties over Gerard Reve, die laten zien hoe moeilijk het is om een biografie van hem te schrijven. Tom Rooduijn en Ad Fransen hebben de schrijver regelmatig gesproken en bieden alvast biografisch materiaal.

Het lijkt een onmogelijke opgave, het schrijven van een biografie van Gerard Reve. Bij geen enkele andere Nederlandse schrijver zijn werkelijkheid en theater zo met elkaar verweven als bij deze schepper van eigen mythes. Kan een biograaf Reve's geleefde en verzonnen leven ontrafelen? Zijn publiek weet vaak door de unieke ironische humor niet of het Reve moet geloven. ‘Je moet nooit de waarheid vertellen’, zegt Reve dan ook tegen Tom Rooduijn, nadat hij eerst verteld heeft dat zijn biologische vader een scheepskapitein was, maar hij Rooduijn daarna doet geloven een afstammeling van de Overijsselse dichter Revius te zijn. Over die kapitein had hij al eerder gezegd: ‘Ik maak er een soort mythe van. Ik beschouwde hem in elk geval als een soort vader.’

Het is echter niet alleen de gecompliceerde verhouding tussen feit en fictie die het Reve-biografen moeilijk maakt. In zijn artikel ‘De schrijver als performing artist’

Bij dit nummer

‘Blatante, botte leugens.’ Het ongenoegen van Guus van Bladel over de Reve-biografie zit diep. De krasse tachtigjarige gaat er eens goed voor zitten. We treffen elkaar aan zijn vaste tafel in het mondaine café Zen, midden in het drukke centrum van Melaka.

Ruim dertig jaar geleden vestigde Van Bladel zich in Singapore. Sinds tien jaar woont hij in Maleisië. Als vrijwillig geestelijk raadsman begeleidde Van Bladel de wegens heroïnesmokkel in ter dood veroordeelde Johannes van Damme en de ternauwernood aan de strop ontsnapte Maria Krol. Zijn dagboeken over beide detenties vormen de basis voor een film die volgend jaar zal worden geproduceerd en wereldwijd vertoond.

Maar terug naar Gerard Reve, die zich in vestigde in het Limburgse provinciestadje Weert. Hij nam daar zijn intrek bij Guus van Bladel, die hij in had leren kennen en die zijn steun en toeverlaat werd. Onder de eretitel Schenker van het beeldje ‘schoenmaat 38’ van O.L.V. van Lourdes duidde Reve hem voor het eerst aan in De Taal der Liefde. Ondanks alle turbulentie kwam er in Weert een overvloedige literaire productiestroom op gang. In luttele jaren rolden er tien nieuwe publicaties van de pers. Hoogtepunten waren de dichtbundel Het Zingend Hart en de romans Lieve Jongens, Een Circusjongen

Ontluisterende notities van de biograaf van Gerard Reve

Van wat Nop Maas als biograaf van Gerard Reve allemaal heeft moeten doorstaan, rijzen je haren te berge. Dat had niet zozeer te maken met Reve zelf – al was het contact gecompliceerd, wat nog erger werd toen de Volksschrijver ging dementeren in de jaren voor zijn dood op 9 april – maar vooral met diens levensgezel Joop Schafthuizen, alias Matroos Vosch, het ‘Anusje van Alles’. In Uren met Joop Schafthuizen heeft Maas zijn dagboekaantekeningen uit de periode tot gepubliceerd die betrekking hebben op de ‘Onderneming Reve’.

Ze geven een ontluisterend beeld van een man die op krankzinnige wijze in de weer is geweest om het leven, werk en imago van zijn beroemde vriend te exploiteren. Schafthuizen verbrak contracten en afspraken net zo makkelijk als hij ze maakte, hij paaide én bedreigde iedereen die Reve nabij kwam. In nachtelijke telefoontjes schold Schafthuizen de biograaf de huid vol, die ‘vieze, vuile, stinkende kankerrat’. Uiteindelijk dreigde hij hem dood te schieten. Hoe kon Maas zo lang in Circus Schafthuizen meedraaien? ‘Je blijft de schrijver en zijn werk bewonderen en soms is het zelfs bijna gezellig.’

Nop Maas: Uren met Joop Schafthuizen. De Korenmaat; € Te bestellen via

Help ons door uw ervaring te

Nop Maas werkt aan nieuw boek over Gerard Reve

17 november

Het regende pijpenstelen, afgelopen dinsdagavond in Amsterdam. Niettemin liep het kleine Torpedotheater bij de Nes helemaal vol om te luisteren naar Reve biograaf Nop Maas. In het kader van de honderdste geboortedag van de schrijver haalde hij herinneringen op, maar kwam ook met verrassend nieuws. 'Voor de liefhebber van de soort een buitenkansje', om het reviaans te duiden. Hoewel…: is deze uitdrukking wel oorspronkelijk van de zelfbenoemde Grote Volksschrijver? Daarover nu is Maas van plan een boek te schrijven. Verder werkt hij aan een biografie van Hanny Michaelis.

Ironie was een van de krachtigste wapens van Reve. Tegelijk is veel daarvan onbedoeld een te serieus leven gaan leiden. Zoals het zichzelf Grote Volksschrijver noemen. Of zijn herhaaldelijke 'vaststelling' dat hij vooral gelezen werd door huisvrouwen. Over zijn geloof viel moeilijk vast te stellen of hij dat nou echt allemaal meende. Ook hier weer veel ironie, maar naar de mening van Maas was Reve uiteindelijk wel degelijk serieus op dit punt. Al in zijn jonge jaren bestudeerde Reve de bijbel, zowel het Oude als het Nieuwe Testament. Het hielp hem los te komen van het door zijn opvoeding opgedrongen geloof in het communisme. Met name Johannes’ Openba

Van schrijver-voor-kenners tot BN’er

Amsterdam, 14 december - Zulte (Oost-Vlaanderen), 8 april

Gerard Reve, die samen met Harry Mulisch en Willem Frederik Hermans wel wordt gerekend tot de ‘grote drie’ schrijvers van na de Tweede Wereldoorlog, was ook buiten de literaire wereld bijzonder zichtbaar. De auteur raakte nogal eens in opspraak en gaf vaak aanleiding tot publieke debatten. Hoewel zijn literaire kwaliteiten altijd min of meer onomstreden zijn geweest, werd Reve juist om zijn thematiek en provocaties door velen verguisd en door vele anderen bewonderd.

De avonden

Al eerder publiceerde Reve in literaire tijdschriften, maar zijn schrijversloopbaan begint pas echt in Dan debuteert de auteur, onder het halve pseudoniem Simon van het Reve, met De avonden. Deze roman trekt onmiddellijk de aandacht van de critici. Sommigen beschouwen het werk als noodkreet van een nieuwe generatie jongeren die er, gedesillusioneerd door de oorlog, een cynische, illusieloze blik op de wereld op na houdt. Anderen zien er een individueel, psychologisch document in.

Brievenboeken