Arnoud holleman
Hans Goedkoop: horen, zien en zwijgen
Door Reinjan Mulder
UPDATE &#; Je kunt niet zeggen dat Hans Goedkoop zich niet aan zijn beloftes houdt. Toen hij twintig jaar geleden een contract sloot voor het schrijven van een biografie van Renate Rubinstein, wilde hij daarin geen inlevertermijn opnemen. Geluk, de biografie van Herman Heijermans waarop hij in promoveerde, had hem zoveel stress bezorgd, zo vertelde Goedkoop me, dat hij dacht: dit nooit meer. Hij wilde nu &#;de tijd nemen&#; voor een volgend boek.
Maar hoe onverstandig dat kan zijn, werken zonder deadline, kan iedereen inmiddels zien. Niet alleen is de biografie van de in overleden Renate Rubinstein er een kwart eeuw na haar dood nog altijd niet, de kans is ook groot dat die er nooit meer komt. Toen ik Hans Goedkoop voor het laatst over het boek sprak, in op de burelen van Meulenhoff, was hij nog vol goede moed om zijn project af te maken, hij was net weer helemaal opnieuw begonnen, zei hij, maar de laatste tijd laat hij ook zelf alom weten dat hij twijfelt of het nog iets wordt.
Dat mag een klein schandaal worden genoemd. Niet alleen zijn er inmiddels al heel wat euro&#;s in het project gevloeid, de schattingen lopen uiteen van één tot twee ton, ook de schrijfster om wie het gaat, raakt meer en meer uit zicht.
Hans Goedkoop
Jeugd
Hans Goedkoop woont de eerste zeventien jaar van zijn leven op de Veluwe. De familie is daar terechtgekomen omdat vader directeur is van een plaatselijke scheepsbouwmotorenfabriek. Geen van allen hebben ze echter een band met de streek.
Na afronding van zijn vwo in Harderwijk gaat Goedkoop een jaar freewheelen. In begint hij aan de studie Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Het studeren ziet hij als een mooi excuus om niet in militaire dienst te hoeven. Tijdens zijn studie doet hij vrijwilligerswerk, onder andere voor Amnesty International, maar wanneer hij in stage gaat lopen bij de Haagse Post schiet dit werk er al gauw bij in. Hij mag voor de krant stukken schrijven en daar verdient hij zelfs wat geld mee. Dit werk blijft hij in de loop der jaren doen. Vanaf schrijft hij over literatuur voor NRC Handelsblad.
De studie geschiedenis gaat niet van een leien dakje. De overzichtstentamens met veel jaartallen vallen hem zwaar en zijn motivatie neemt af. Hij volgt bijvakken bij andere faculteiten en komt zo in contact met Rena Fuks-Mansfeld, hoogleraar Joodse studies. Zij adviseert hem om binnen de geschiedenisopleiding vooral te doen wat hij zelf leuk vindt.
Het spreekt hem aan de geschiedenis te volgen door de ogen van één persoon en
mannen, die naar Rubinsteins eigen zeggen allen iets van haar vader moesten terugbrengen, inspireerden haar en brachten haar ook uit het lood: zij wilde het onmogelijke, wilde een peilloos gemis opheffen. Balans kwam pas in haar leven met het ontstaan van Tamar als zorgzaam alter ego, in het dagboek: Goedkoop ziet de samenwerking tussen Renate en Tamar als ‘een soort brug, een bouwwerk van wanhopige vitaliteit over een vernietigde kindertijd’. Renate levert het materiaal, Tamar beziet dat met afstand en ironie, en geeft er vorm aan in taal. Pas toen zij begin veertig was raakte Rubinstein werkelijk vergroeid met haar rol - zij schreef toen al tien jaar lang haar Tamar-columns in Vrij Nederland - en misschien is dat wel het eigenlijke begin, zegt Goedkoop.
Rubinstein is natuurlijk niet de enige gebiografeerde die een lange aanloop nodig had, en die een lange periode diffuus en weinig productief was. Er zijn veel biografen die de chronologie aflopen en dat oneindige beginnen ‘als een blindedarm’ voor lief nemen, maar Goedkoop wil zich daar niet bij aansluiten. Hij zoekt naarstig naar een vorm om het verhaal op zijn best te vertellen, om te doen wat Rubinstein pas zo laat lukte - een verhaal van haar leven maken. Hij heeft daarbij nog een tweede moeilij
50 JAAR DWARSLOPEN:
50 PORTRETTEN VAN VRIJE HOGESCHOOL ALUMNI
Buiten de bubbel van de school leek de wereld onherbergzaam
Interview door Maartje Braam
Negentien jaar presenteert Hans Goedkoop het geschiedenisprogramma Andere Tijden, maar als het erop aankomt verruilt de presentator uit Monnickendam zijn televisiecarrière voor het schrijven. “Er was altijd een afstand tussen mij en de televisie, maar bij het schrijven is de eerste tot de laatste letter van mij. Daar moet alles op zijn plek staan.”
‘Een onbeschreven blad’, zo beschrijft Hans Goedkoop zichzelf toen hij begon aan de presentatie van het televisieprogramma Andere Tijden. Hij liet in zijn contract een clausule toevoegen die hem de mogelijkheid gaf ermee te stoppen. Ik wilde er zeker van zijn dat ik er tussenuit kon als ik het gênant vond. Ik had wel door dat het een erebaan is, maar niet per se voor mij. Ik ben een schrijver.
Samenwerken met de redactie was het wezenlijke van werken voor Andere Tijden. We maakten een programma dat we niet los van elkaar konden maken. Ik was onderdeel van een groep en wilde erbij horen. Dat geeft het schrijven niet.
Samen met zijn man Arnoud Holleman en een bevriend stel, twee vrouwen, heeft Hans een zoon. Toen een van de moeders van zijn zoon een hart ‘Het was niet alleen dat ze haar vader nooit meer terug zou krijgen en dat hij haar nooit meer zou beschermen, lassie, lassie. Het was niet alleen de dood, wat dat ook zijn mocht. Het waren de levenden. Hoe kon ze met hen verder? Hoe kon ze zich weren tegen hun bedrog? Ze moest de moed verzamelen om nu voor altijd op haar eigen oordeel af te gaan, meer nog dan ze de laatste jaren toch al deed. Ze moest haar eigen argumenten vinden en daarbij vertrouwen op haar waakzaamheid en intuïtie.’ Zo besluit Hans Goedkoop Vaderskind: de oorlog van Renate Rubinstein, dat gelezen kan worden als de definitieve aanloop naar de biografie van Nederlands eerste columniste waar Goedkoop al bijna dertig jaar aan werkt. De Renate Rubinstein, namens wie Hans Goedkoop op basis van in de jaren zeventig columns geschreven bovenstaande conclusies trekt, is dan vijftien. Haar kindertijd zit er op: de Tweede Wereldoorlog is afgelopen en haar vader is, geheel tegen alle verwachtingen, beloften en conventies in, niet teruggekomen. De geschiedenis als bindmiddel Meer dan een gemiddelde biograaf zag Renate Rubinstein het belang van de kindertijd als vormende periode in iemands leven, waarbij ze heel expliciet ook de tien jaar die voorafgaan aan een geboorte Vaderskind. De oorlog van Renate Rubinstein