Biografie clarice lispector

Monumentale biografie over ongrijpbare schrijfster


Tekst Gerrit Brand
De Braziliaanse literatuur kent een aantal grote namen. Ik noem een paar van mijn favorieten: Machado de Assis, Graciliano Ramos, Guimarães Rosa, Dalton Trevisan en Jorge Amado. Clarice Lispector hoort daar sinds kort ook bij. Een jaar of vijftien geleden was ik al eens op haar naam gestuit en had ik Het uur van de ster (de Nederlandse vertaling van haar laatste roman A hora da estrela) op de kop weten te tikken, maar blijkbaar maakte het boek toen niet voldoende indruk op me, want ik kan het in mijn boekenkast nergens weer vinden, wat betekent dat ik het ooit bij ‘een grote opruiming’ heb weggedaan. Spijt als haren op mijn hoofd, zeker na lezing van de fantastische biografie die Benjamin Moser over Clarice Lispector schreef.


Clarice Lispector wist het zelf ook: of je houdt van haar werk of je vindt het helemaal niks. Er zit weinig tussen. Als je een roman van Lispector leest besef je onmiddellijk, dit is grote literatuur. En tegelijkertijd moet je concluderen dat je er vaak maar weinig van snapt. Dat komt niet omdat haar vocabulaire zo moeilijk is, maar omdat je vaak gewoon niet begrijpt wat ze nu precies wil zeggen. Hermetisch is een woord dat geregeld valt in de biograf

Beschouwingen

BOEKEN NR. 9, AUGUSTUS

Verberg je en laat je zien: * Clarice Lispector (weer) in het Nederlands

door Bart Vonck

Van de Braziliaanse schrijfster Clarice Lispector was er ooit één boekje in het Nederlands voorradig, maar het is al lang van de boekenmarkt verdwenen. In en publiceerde Het Wereldvenster/Unieboek de novelle Het uur van de ster, Lispectors laatste werk, en Familiebanden (verhalen), vertaald door Hermien Gaikhorst en Ruud Ploegmakers.  Bij Uitgeverij De Geus kwam er in een pocketeditie van. Dat er weinig belangstelling was voor een van Braziliës grootste schrijfsters, was niet zo vreemd. Ook in haar tweede vaderland (ze werd in in Tsjetsjelnik in de Oekraïne geboren, maar kwam al twee maanden na haar geboorte in Brazilië aan), kende ze na haar dood () maar matig succes. Ik herinner me nog goed dat ik later in Rio of São Paulo alleen maar bestofte en vergeelde exemplaren van haar boeken aantrof (áls ik die al vond), uitgegeven bij Francisco Alves Editora.
 
Tot het einde van de jaren negentig de populaire uitgeverij Rocco plots met nieuwe uitgaven van Lispectors werk kwam. De schrijfster werd weer ‘Clarice’ genoemd, wat wijst op een diepe vertrouwensband tussen

Clarice Lispector aan de vergetelheid ontrukt

‘Mocht ik maar over Het uur van de ster schrijven. Mocht ik de Braziliaanse Clarice Lispector, die in bij gelegenheid van het verschijnen van de vertaling van A hora da estrela in een aan haar gewijd nummer van De Groene Amsterdammer werd aangekondigd als “wereldschrijfster”, maar uit de Nederlandse vergeethoek halen.’

Zo begint At ik buidelrat?, een stuk dat Fleur Bourgonje in schreef om Todas las sangres (De wegen van het bloed) – ‘ten onrechte verramsjt’ – van de Peruaan José María Arguedas onder de aandacht te brengen. ‘Maar over een ten onrechte verdwenen boek mag ik niet schrijven, dat is de opdracht niet, alleen over een Latijns-Amerikaans boek dat op dit moment voor een beschamende prijs op een veel te hoge stapel ligt.’

Ondanks dat gaan drie van de zeven alinea’s die haar stuk telt over Clarice Lispector. Daarmee had ze haar opdrachtgever toch een beetje tuk.

Clarice Lispector werd mij door een vriendin aangeraden. Ik leende haar exemplaar van Het uur van de ster – waarin ook de verhalenbundel Familiebanden was opgenomen – en vroeg me na afloop af wat haar zo gegrepen had. Het uur van de ster was helemaal niet haar soort verhaal. Veel te experimenteel. Dacht ik. Maar aan mij waren de roman en de verhalen

Clarice Lispector

Portret van een raadselachtige schrijfster

[Recensie] Ze was het orakel van Brazilië, in de hoogtijdagen van Clarice Lispector kwamen de groten van het land haar eer bewijzen. Haar boeken worden er nog altijd gelezen en ook daarbuiten geniet ze een schare liefhebbers. Nog niet zo lang geleden verscheen de Nederlandse vertaling van De passie volgens G.H. En daarvoor haar biografie door de onvolprezen Benjamin Moser.

Die biografie was feitelijk het Nederlandse visitekaartje van Moser. Vorig jaar wisten critici niet hoe ze zijn biografie van Susan Sontag de hemel in moesten prijzen. Een enkeling verwees toen naar die van Clarice Lispector (). Deze biografie verscheen in en voor Nederland bleek het een eyeopener en herwaardering van de Braziliaanse grootheid, wier ster in ons land amper heeft geschitterd.

Zoals wel vaker met een erg goede biografie van een schrijver, wordt die vaak meer gewaardeerd dan de feitelijke pennenvruchten. Bij Lispector is dat zeker het geval. Haar romans zijn vaak moeilijk te doorgronden, zweverig soms. Haar columns en aforismen zijn toegankelijker en zeer het lezen waard.

Ze kwam als jong kind naar Brazilië als dochter van vluchtelingen uit het door de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog geteisterde Oekraïne. Ze groeide op in ar

Het kwaadaardig verlangen gelukkig te zijn

Vrouwen zijn vaak roodharig en niet zelden dik, of toch op z’n minst dikkig, in de verhalen van Clarice Lispector. En even vaak smachten, verlangen en lijden ze. ‘Als ik doodga zal ik zo naar je verlangen, Eduardo! De zin miste elke logica maar bevatte toch een onuitsprekelijke betekenis.’ Wat ook geldt voor dit boek, Alle verhalen.

‘Toen Clarice Lispector in stierf was ze in haar land al een mythische figuur, de sfinx van Rio de Janeiro, een vrouw die sinds haar jonge jaren iedereen betoverde’, schrijft Benjamin Moser in zijn biografie van de Braziliaanse schrijfster. Toen dat boek in verscheen, leerde de wereld de figuur Clarice Lispector kennen, en pas later ook haar werk, dat dankzij Moser vertaald werd naar het Engels. Ook bij het lezen van het net verschenen Alle verhalen – samengesteld en ingeleid door diezelfde Moser, die onlangs ook de biografie van Susan Sontag schreef – lijkt het alsof je een stukje van de vrouw achter de schrijfster leert kennen.

Lispector was extreem knap – haar gezicht siert de cover van Alle verhalen – en daar wordt vaak gretig op gefocust. Giorgio de Chirico schilderde haar portret. En Gregroy Rabassa, die haar roman The Apple in the Dark vertaalde, verklaarde dat ze eruitzag als Marlene